57. Hər bir azərbaycanlı gənci kimi məndə də azyaşlı vaxtlarımızdan bəri başda məktəb olmaqla, mətbuat və s. erməni nifrətini formalaşdırıb. Azərbaycanda ermənilərə qarşı olan nifrət ən böyük və cəmiyyətin hər bir hissəsi tərəfindən olan nifrətdir. Əlbəttə, cəmiyyətdə inancı olmayan insanlara, cinsi azlıqlara, siyasi görüşü fərqli olanlara qarşı da bir təzyiq var, amma heç biri ermənilərə qarşı olan kimi deyil. Azərbaycan xalqının beynində, düşüncəsində erməni sözü vəhşi, satqın və bu kimi sözlərlə sinonimlik təşkil edir. Bir insan bir az mədəniyyətsizlik və bu kimi hərəkət nümayiş etdirdikdə "ermənisən, a kişi?" sualına məruz qala bilir. Əvvəla mənim fikrimcə nə olursa, olsun, bir millətə qarşı belə bir nifrət çox da düzgün deyil. Onların siyasi görüşünü, etdiklərini sevməyə bilərsən, amma erməni gördünsə, vur, öldür kimi düşüncə olduqca yanlışdır. Hətta bir ara sorğu keçirirdilər ki, erməni uşağı görsəniz öldürərdiniz? Görün vəziyyət nə hala gəlib çıxıb... uşaqlıqdan bəri bizim beynimizə bəzi ideologiyalar, düşüncələr kodlanmağa çalışılır. Böyüdükcə dərk edirsən ki, bunlardan bir çoxu yanlışdır.(ən başlıcası din məsələsidir) ona görə də insan istər-istəməz düşünür ki, bəlkə erməni məsələsini də bizə səhv öyrədiblər, bəlkə belə deyil? Ona görə mümkün qədər erməni tarixini, mədəniyyətini az da olsa araşdırmağa çalışıram həmişə həqiqəti tapmaq üçün. Amma bunu əminliklə deyə bilərəm ki, bizə öyrədilən, deyilən düşüncələrin ən az 85%-i düzgündür. Bunlardan ən başlıcası ermənilərin tarix boyu müəyyən bir dövlətin və başqa millətlərin əsarəti altında yaşamasıdır. Türkiyə ermənilərindən ən çox tanınanlardan biri Hrant Dink (nəinki o, eləcə də digərləri) bir nitqində deyir ki, biz həmişə sadiq millət olmuşuq. Hakimiyyəti altında olduğumuz dövlətlərə qarşı bir üsyan və s. kimi bir düşüncəmiz olmayıb. Torpaq məsələsinə gəldikdə keçən əsrdə, SSRi hakimiyyətsə olduğu zaman Dağlıq Qarabağ bölgəsinin (xüsusilə Xankəndinin, yəni stepanakertin) əhaləsinin əsas hissəsini erməni insanlar təşkil edirdi. Lakin bu ona əsas vermir ki, bu torpaqda hakimiyyət onların olmalıdır və bura onların tarixi torpağıdır. Ona qalsa, bu gün iranda 30 milyona yaxın azərbaycanlı yaşayır, onda həmin ərazinin hakimiyyəti də azərbaycana verilməlidir. Həm də tutalım ki, onların tarixi torpağıdır, əgər elədirsə, ay oğraşlar, niyə təkcə ora hücum etmirsiniz, kəlbəcər axı ora daxil deyil, laçın, ağdam, qubadlı və digər şəhərlər ora daxil deyil, bu şəhərlərə niyə hücum edirsiniz? ermənilərlə bağlı yazdıqda vəya danışdıqda insan istər-istəməz əsəbiləşir. musiqi məsələsinə gəldikdə isə mən erməni musiqilərinə də qulaq asıram (bingyol mahnısını çox sevirəm xüsusilə) amma orda demək olar ki, erməni musiqisi olduğunu bildirəcək heç bir şey yoxdur. Türk melodiyaları üstünlük təşkil edir. Hətta bəzi mahnıları var ki, bir başa Azərbaycan melodiyalarından istifadə edirlər. Oğurlanmış mahnıları qırağa qoyuram. Amma mənə elə gəlir ki, bir erməninin yar bizə qonaq gələndə mahnısını oxumasında vəya dinləməsindı heç bir problem olmamalıdır. Çünki birincisi bu musiqidir, həm də bu bir millət üçün fəxr ediləsi bir şey olmalıdır ki, düşmən belə sənə rəğbət bəsləyir ,əslində, sənin musiqilərinə qulaq asır. Mətbəx məsələsində isə erməni mətbəxi yenə normal olaraq ətraf etnik qrupların və millətlərin mətbəxindən faydalanıb. Buna görə erməniləri günahlandırmaq düzgün deyil, həm mətbəx məsələsinə görə, həm də musiqi məsələsinı görə. Çünki bu regionda o qədər millət, etnik qrup var ki, mədəniyyətlər bir-birinə qarışıb. Amma, təbii ki, bir erməninin durub tar bizim alətimizdir deməyi absurddur, cəhalətin simvoludur. Soyqırım məsələsinə gəldikdə isə bu Azəri-erməni probleminin nə qədər acınacaqlı olduğunu göstərir. iki millət durub bir-biri ilə soyqırım yarışdırır. Tutalım ki, bir qrup erməni azərbaycanın bir kəndinə girib camaatı qırırsa, bunu bütün ermənilərə aid etmək, eləcə də əks vəziyyətdə bunu etmək çox yanlış olar. Mənə görə belə bir vəziyyətdə çıxış yolu hər iki millətin etdiyi soyqırımları qəbul etməsi və sülhə doğru addımlamasıdır. Azərbaycanlıların sumqayıt, marağa kimi qətliamları qəbul etməsi, ermənilərin xocalı, qarakənd və digər bir neçə qətliamı qəbul etməsi onlar üçün ləkə deyil. Çünki biz insanıq, onlar da insandır. Xocalıda o qədər alçaqlığı, şərəfsizliyi edən o it sürüsünün içərisində qəlbində insanlıq hissi olanların olduğu sirr deyil. Bunu xocalıdakı vəhşilikdən xilas olan insanların da bəzisinin danışdıqlarından nəticə kimi çıxarmaq olar. Demək istədiyim odur ki, bu faciələri biz ermənilər etdi adı altında yox, terrorçu qruplaşma etdi kimi fikirləşməliyik. Ona qalsa azərbaycanlılarında müharibə zamanı ermənilərə qarşı qətliamı olduğunu demək vətənxainliyi sayılmır. çünki bunlar müharibədə olur və normal haldır. Bir daha deyirəm ki, heç kəsə sirr deyil. Bundan başqa artıq Azərbaycan öz torpaqlarını geri qaytarmağı bacarıb və bu iki xalq sülhə doğru irəliləyir. Əlbəttə, bu bir az uzun müddət alacaq təbii olaraq. Və mənim diqqətimi çəkən məqamlardan biri də odur ki, bizim millət həmişə deyir ki, ermənilər bizi satdılar, xainlik etdilər. Etmədilər ay qardaş. Sadəcə olaraq azərbaycan millətinin yatmağından istifadə edərək öz siyasi düşüncələrini həyata keçirdilər. Azərbaycan xalqı oyananda da iş işdən keçmişdi. Azərbaycan xalqı min ildir ki, bəlkə də yatırdı. Siyasət vecinə də deyildi. Guya ki, ermənilər 1988-də bu məsələni qaldırdılar? Əlbəttə ki, yox. Hələ SSRi qurulmamışdan bu məsələ var idi. Mənə görə bu dağlıq qarabağ məsələsi iki dəfə pik nöqtəyə çatıb. Biri, əlbəttə, müharibədir, digəri isə SSRi-nin hakimiyyəti zamanı torpaqların ermənilərə verilmə vəziyyəti idi. Lakin o vaxt SSRi hakimiyyəti bəlkə də ilk dəfə (eyni zamanda yeganə) idi ki, Azərbaycan leyhinə qərae verdi və hakimiyyəti azərbaycana verdi. Bəlkə o vaxt torpaqlar ermənilərə verilsəydi, məsələ bu qədər böyüməyəcəydi və azərbaycan dövləti və xalqı güc toplayaraq öz torpaqlarında hakimiyyəti ələ alacaqdı, bəlkə də yox... bu başqa mövzudur, əlbəttə. Yəni deməyim odur ki, erməni millətinin nümayəndələri azərbaycan xalqına çox ağrılı-acılı günlər yaşatsa da, vicdansızlıq, şərəfsizlik etsə də, bunu bütün erməni millətinə aid etmək olmaz. Və bir açıq qapı qoymaq lazımdır. Amma təbii ki bunu heç kəs gedib şəhid ailəsindən istəyə bilməz... müharibə belədir, əslində, çıxış yolunu tapmaq, demək olar ki, mümkünsüzdür...